Ten krótki wpis powstał w odpowiedzi na wyrażoną w trakcie ostatniego webinarium prośbę o zebranie podstawowych zasad tworzenia sylabusa, dzięki którym stanie się on przydatnym narzędziem pracy dla nas oraz studentek i studentków. Zachęcam do zapoznania się z jego treścią i wypróbowania poniższych porad w praktyce!
- Ustal cel przedmiotu
- Podstawowym elementem dobrego sylabusa jest ustalenie celu przedmiotu. Jego jasne wyartykułowanie pomoże nam w ukierunkowaniu pozostałych elementów planowania zajęć (a więc także sylabusa) na konkretny rezultat, do jakiego dążymy prowadząc zajęcia.
- Odpowiedz na pytanie co, jak i dlaczego chcesz robić
- W drugiej kolejności powinniśmy zastanowić się co chcemy zrealizować w ramach zajęć, w jaki sposób to osiągnąć i dlaczego? Im prościej uda się nam to ująć, tym łatwiej przyjdzie nam uzupełnić wszystkie wymagane rubryczki sylabusa i, co ważniejsze, tym pełniejszy obraz przedmiotu będzie nam towarzyszyć w trakcie jego planowania.
- Zaplanuj efekty uczenia się zgodnie z modelem SMART
- Model SMART jest bardzo przydatnym narzędziem w trakcie formowania kształtu efektów uczenia się. Efekty powinny być:
- konkretne (specified), co oznacza, że powinny być sformułowane w jednoznaczny sposób, zrozumiały nie tylko dla nas, ale także dla wszystkich osób, uczestniczących w naszych zajęciach.
- mierzalne (measurable), co oznacza, że każdy z zaplanowanych przez nas efektów da się zweryfikować w sposób wyraźnie wskazujący stopień jego osiągnięcia. Mierzalność efektów uzyskujemy stosując czasowniki określające konkretną czynność (czyli np. wylicza, wyjaśnia, proponuje, porównuje, ocenia, konstruuje) i unikając stosowania czasowników, które się do niej nie odnoszą (np. wie, zna, umie, potrafi, docenia).
- osiągalne (attainable), co oznacza, że student/ka, poświęciwszy na naukę czas przewidziany punktami ECTS dla przedmiotu oraz zapoznawszy się z wszystkimi elementami i materiałami do zajęć, jest w stanie osiągnąć planowane efekty.
- powiązane (relevant), co oznacza, że efekty powinny odnosić się bezpośrednio do tematu, zakresu, oraz charakteru naszego przemiotu (np. być związane z wiedzą w przypadku wykładu oraz z umiejętnościami praktycznymi jeśli dotyczą laboratorium).
- określone w czasie (time-framed), co oznacza, że czas konieczny do ich osiągnięcia musi być zgodny z przypisaną do naszego przedmiotu liczbą punktów ECTS.
- Model SMART jest bardzo przydatnym narzędziem w trakcie formowania kształtu efektów uczenia się. Efekty powinny być:
- Dobierz metody osiągnięcia do każdego planowanego efektu uczenia się
- Każdy efekt przewidziany w sylabusie musi zostać przez studentów nie tylko osiągnięty, ale także zweryfikowany. Oznacza to tyle, że na każdym etapie prowadzonych zajęć musimy mieć możliwość jasnego wskazania kto, w jakim stopniu i jaki efekt już osiągnął. Pamiętajmy o tym, że warunkiem zaliczenia przedmiotu musi być osiągnięcie wszystkich zaplanowanych przez nas efektów uczenia się, niezależnie od liczby punktów, uzyskanych w trakcie trwania zajęć.
- Opisz metody oraz formy zaliczenia w sposób przejrzysty i jednoznaczny
- Metody i formy zaliczenia muszą zostać opisane na tyle klarownie, aby można było spokojnie przygotowywać się do zajęć pod ich kątem, korzystając z treści sylabusa. Istnieje prosta zależność pomiędzy zrozumiałością opisów wymagań a ich efektywnością , gdyż udział w zajęciach powinien bardziej polegać na przygotowaniu się do nich, niż na zastanawianiu się nad tym, co trzeba zrobić, żeby uzyskać pozytywną ocenę.
- Do wszystkich efektów i metod zaplanuj adekwatne aktywności
- Osiągnięcie efektów jest o wiele łatwiejsze, jeżeli wcześniej poćwiczymy. Dlatego też do wszystkich planowanych efektów powinniśmy przewidzieć aktywności wspierające ich osiągnięcie. Aktywności też powinny przygotowywać do nadchodzących form zaliczenia, jako że w ich przypadku nie tylko strona merytoryczna, ale także sposób ich realizacji może mieć wpływ na ostateczny wynik (zatem, jeżeli przewidujemy egzamin ustny, ćwiczmy formę wypowiedzi ustnej, jeżeli pisemny, planujmy aktywności w formie prac pisemnych itd.)
- Oszacuj niezbędny czas pracy czyli punkty ECTS
- Wszystkie uwzględnione przez nas w sylabusie elementy zajęć przekładają się na czas pracy. Nie tylko tej w trakcie spotkań, ale także jako przygotowanie się do nich i wykonanie zadań po ich zakończeniu. Właściwe oszacowanie czasu pracy, wymaganego dla osiągnięcia planowanych efektów uczenia się pomaga w poprawnym doborze punktów ECTS dla przedmiotu, ale także w eliminacji elementów zbędnych. Pamiętajmy, że 1 ECTS to max. 30 godzin, a oprócz uczestnictwa w zajęciach przewidujemy zazwyczaj nie mniejszy wymiar pracy własnej.
- Wybierz tylko taki materiał (treści programowe), który jest wprost związany z efektami uczenia się
- Mówiąc o zbędnych elementach powinniśmy przede wszystkim przyjrzeć się realizowanym przez nas zagadnieniom i udostępnianym materiałom. W pierwszej kolejności należy wybrać tylko tę część materiału, która jest bezpośrednio związana z planowanymi efektami uczenia się. Wszystkie pozostałe elementy dodajemy później, pamiętając o utrzymaniu szacowanego nakładu pracy w ramach punktów ECTS dla przedmiotu.
- Opisz treści w przystępny i dokładny sposób
- Wszystkie treści programowe (w tym tematyka poszczególnych zajęć) powinny być opisane w możliwie dokładny i przystępny sposób. Przydatnym i prostym narzędziem może być tutaj wykorzystanie listy numerowanej, w której każdemu spotkaniu odpowiada kolejna liczba. Właściwy rozkład materiału (i trzymanie się go w trakcie semestru) znakomicie pomaga w przygotowaniu się do zajęć oraz powtarzaniu i utrwalaniu materiału.
- Ukierunkuj przedmiot na uzyskanie konkretnych umiejętności
- Warto też w miarę możliwości ukierunkować przedmiot na uzyskanie konkretnych umiejętności. Jest to zabieg często niedoceniany, jednak bardzo silnie związany z procesem naturalnego uczenia się – w życiu najchętniej i najefektywniej uczymy się rzeczy, związanych z określoną umiejętnością, w trakcie jej nabywania i doskonalenia.